Γράφει ο Μάνος Κόκκινος
Αμφιβάλλω αν πραγματικά μπορώ να πω κάτι για το OK Computer που δεν έχει ήδη ειπωθεί, αλλά θα προσπαθήσω όπως και να ‘χει. Το τρίτο άλμπουμ των Radiohead έκανε θραύση σε όλο το πλανήτη,μεταμορφόνωντας τους από σεβαστό όνομα της indie σκηνής,σε μία από τις
μεγαλύτερες μπάντες του πλανήτη. Αλλά αυτό πραγματικά αποτελεί το μικρότερο μέρος της θρυλικότητας του δίσκου. Τα θέματα που θίγονται είναι επίκαιρα ακόμα και σήμερα,27 χρόνια μετά,και τα κομμάτια μας προσφέρουν μια αρκετά ιδαίτερη οπτική γωνία σχετικά με την μεταβατική μας κοινωνία,εντελώς διαφορετική από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες της εποχής των 90s.
Ταυτόχρονα,το θάρρος και η εκφραστικότητα του Thom Yorke μετατρέπει τα θέματα από γενικά σε πιο προσωπικά,χαρίζοντας μας συντροφιά και κάνοντας μας να ταυτιστούμε με την θέση του στον ψυχρό κόσμο του OK Computer,ο οποίος σε κάποιους τομείς έχει διατηρηθεί μέχρι και τώρα. Μουσικά,γίνεται ξεκάθαρο πως η μπάντα ανεβαίνει επίπεδο. Αν τα σημεία πειραματισμού στον προηγούμενο (φανταστικό) τους δίσκο The Bends ήταν το πρώτο μικρό βήμα προς μία άλλη κατεύθυνση,το OK Computer,μέχρι τότε τουλάχιστον,φαινόταν σαν τον τελικό σταθμό της μουσικής τους εξέλιξης. Με τη μελαγχολική αύρα του προηγούμενου τους υλικού να έρχεται σε συνδυασμό με πιο ηλεκτρονικά στοιχεία,οι 5 μουσικοί διευρύνουν τα όρια της δημιουργικότητας τους ακόμα περισσότερο,αποδεικνύοντας πραγματικά πόσο απρόβλεπτοι ήταν. Η ουτοπία που δημιουργείται από τις τρομερές κιθαριστικές συνθέσεις του Jonny Greenwood και την ατμοσφαιρική συνοδεία του Ed O’Brien,δεν θα μπορούσε να είναι πιο ταιριαστή για την περιγραφή αυτού του ανερχόμενου και βασισμένου στη τεχνολογία τρόπου ζωής που διέφερε τόσο με ότι είχε προηγηθεί στην ανθρωπότητα. Ταυτόχρονα,ο Colin Greenwood και ο Phil Selway στο μπάσο και στα ντραμς αντίστοιχα φέρνουν μια μικρή αίσθηση τάξης στην συχνά παρανοϊκή κατάσταση που δημιουργεί η υπόλοιπη μπάντα.
Για την δισκογραφική τους εταιρία,την Capitol Records,το άλμπουμ φαινόταν σαν μια “εμπορική αυτοκτονία”. Όμως,όπως έχει γίνει ξεκάθαρο από τα παραπάνω,οι Radiohead δεν είχαν φόβο να το βγάλουν στον έξω κόσμο. Δείξανε με εμφανή τρόπο πως έκαναν αυτό που πραγματικά ήθελαν με το τρόπο τους,και το πέρασμα του χρόνου έχει δείξει πως βοήθησαν αμέτρητους άλλους καλλιτέχνες να κάνουν το ίδιο.

Αν και όλα τα 12 κομμάτια του δίσκου είναι μια τρομερή εμπειρία από μόνα τους,θα ήταν ψέμα αν δεν παραδεχόμασταν πως κάποια παίρνουν περισσότερο προσοχή,καλύπτοντας όλα τα υπόλοιπα. Συγκεκριμένα,ανάμεσα στο 6λεπτο αριστούργημα “Paranoid Android” και το ανατριχιαστικό “Exit Music(For A Film)”, βρίσκεται στριμωγμένο ένα κρυμμένο διαμάντι που κατά την άποψη μου αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και σημαντικά σημεία του άλμπουμ. Και αυτό, είναι το “Subterranean Homesick Alien”.
Ο τίτλος του κομματιού είναι ωδή στο κλασικό κομμάτι του Bob Dylan “Subterranean Homesick Blues”,όμως οι ομοιότητες μεταξύ των δύο σταματάνε εκεί. Η ηλεκτρική κιθάρα της εισαγωγής χαρίζει μια μικρή ανακούφιση σε όσους ακούνε το άλμπουμ,με τον έντονο επίλογο του
προηγούμενου κομματιού να αντικαθιστάται από την ήρεμη, αλλά εξίσου απρόβλεπτη μελωδία του Jonny Greenwood. Αυτή,στη συνέχεια κάνει μια τέλεια μετάβαση στο βασικό θέμα του κομματιού,και ο ήχος της παραμορφώνεται σε σημείο που δεν θυμίζει πλέον μουσική,αλλά κάτι καινούργιο,σχεδόν από άλλο πλανήτη… Παρ’όλα αυτά μένει ακόμα αρκετός ελεύθερος χώρος, και παρά την γαλήνη που eπικρατεί, φαίνεται αρκετά απομονωμένο,μοναχικό. Κάτι που καταλαβαίνουμε πως αρμόζει με το που ακούμε τους πρώτους στίχους του κουπλέ. Μέσα σε έναν πλαστικό κόσμο,πρέπει να κάνουμε όνειρα για τα πιο απλά πράγματα της ζωής. Για παράδειγμα,όπως αναφέρει ο Yorke,οι μυρωδιές της καθημερινότητας τις οποίες είχε συνηθίσει εξαφανίζονται μέσα στα τοξικά απόβλητα της πόλης του (The breath of the morning, I keep forgetting the smell of the warm summer air / I live in a town where you can’t smell a thing).
Όμως,αυτή η ρύπανση φαίνεται να μεταδίδεται και άπο τους συμπολίτες του,καθώς όλοι κοιτάνε κάτω και ουσιαστικά αγνοούν τη ζωή που προσφέρεται γύρω τους,χωρίς να κάνουν καν προσπάθεια για να την αξιοποιήσουν (You watch your feet for cracks in the pavement).
Είτε λόγω διαφορετικών απόψεων,είτε λόγω της επιθυμίας του για έναν άλλον τρόπο ζωής, ο αφηγητής μας ελπίζει για την οποιαδήποτε αλλαγή στην μονότονη καθημερινότητα της οποίας δεν έχει τον έλεγχο. Τότε,σε μια απρόβλεπτη ανατροπή,εμφανίζονται στην ιστορία μας νέοι χαρακτήρες. Και αυτοί,είναι εξωγήινοι:
“Up above,aliens hover
Making home movies for the folks back home
Of all these weird creatures
Who lock up their spirits
Drill holes in themselves
And live for their secrets”
Η σχεδόν διαστημική ατμόσφαιρα του κομματιού μέχρι τώρα αποδείχθηκε ως κάτι παραπάνω από μια απλή σύμπτωση. Στο φανταστικό αυτό κουπλέ ο Thom αναρωτιέται πως πραγματικά θα μας έβλεπαν από μακριά άλλες μορφές ζωής που ενδέχεται να τριγυρνάνε τον γαλαξία. Και μάλλον είμαστε τόσο παράξενοι για αυτούς όσο είναι αυτοί για εμάς. Μόνο που φαίνεται να μας γνωρίζουν καλύτερα,καθώς μας κοροϊδεύουν με τους δικούς τους για τις αυτοκαταστροφικές μας συμπεριφορές. Και το χειρότερο είναι πως δεν έχουν άδικο… Πολλοί από μας κλειδώνουμε τα πραγματικά μας συναισθήματα και τις απόψεις μας,πληγώνοντας τον εαυτό μας γιατί πολύ απλά φοβόμαστε την μοναξιά και την απόρριψη από τους άλλους. Έτσι, τα μόνα πράγματα που μας κάνουν να νιώθουμε ζωντανοί είναι αυτά που επιλέγουμε να κρατήσουμε mυστικά, φυλακίζοντας το πνεύμα μας.
Είναι πολύ πιθανό στη πρώτη μας ακρόαση να ακούσουμε τον στίχο του ρεφρέν ως “I’m tired”, και παρόλο που εκφράζει ένα μέρος της αγανάκτησης του αφηγητή,ο πραγματικός στίχος, “Uptight”,δείχνει την πηγή της. Η χρήση του αρμόνιου είναι η καλύτερη επιλογή για μια μικρή ανάσα μετά το τονωτικό αυτό ρεφρέν…
Με αυτή τη περιγραφή του Yorke,θα μπορούσε κάποιος να συμπεράνει πως μέχρι και οι άλλες μορφές ζωής που ζουν στο σύμπαν μας είναι λιγότερο περίπλοκες από εμάς. Λόγω αυτού, εκφράζει μια τρελή,αλλά ξεκάθαρη επιθυμία να τις συναντήσει (I wish they’d swoop down in a country lane,late at night when I’m driving), με σκοπό να δει τον κόσμο χωρίς να έχει την πίεση πως πρέπει να υπάρχει μέσα σε αυτόν,οδηγόντας τον στο να εκτιμήσει παραπάνω την ομορφιά του(Show me the world as I’d love to see it). Επιτέλους,ο Thom έχει βρει ένα ασφαλές μέρος όπου θα μιλήσει για όσα πραγματικά τον ενδιαφέρουν,σε αντίθεση με τον δικό του πλανήτη. Η προσθήκη μιας ακόμα κιθάρας δίπλα από τη φράση “They’d think that I’d finally lost it completely” εκφράζει το πόσο παράλογο είναι το σενάριο ,αλλά ο ενθουσιασμός του είναι πολύ μεγάλος για να ενδιαφερθεί. Τότε,μέχρι και αυτός κόβεται απότομα:
“I’d show them the stars
And the meaning of life
They’d shut me away
But I’ll be alright”
Η μουσική σταματάει ώστε ο να ακουστούν οι τελευταίοι δύο στίχοι,κάτι που πραγματικά δείχνει τη σημασία τους στην ιστορία μας,μαζί με την ανάγκη του πρωταγωνιστή να καταλάβει πως ακόμα και οι εξωγήινοι δεν αντιλαμβάνονται τι τους λέει. Και παρόλο που για εμάς οφείλεται στο
απλούστατο γεγονός ότι εκείνοι βλέπουν τα πράγματα με λιγότερο συναίσθημα, για εκείνον φαίνεται σαν να είναι το μαύρο πρόβατο όπου και να πάει. Έχει τόση πολλή περιέργεια και φαντασία που δεν μπορούν να την εκτιμήσουν οι υπόλοιποι άνθρωποι,αλλά ταυτόχρονα τα συναισθήματα του δεν είναι κάτι με το οποίο μπορούν να ταυτιστούν οι εξωγήινοι. Το aποτέλεσμα; Να επιστρέψει πίσω στη γη,όσο κλειστος όσο οι υπόλοιποι γύρω του (I’m just uptight,uptight).
Όμως,αυτή η εμπειρία δεν είναι κάτι αρνητικό αν κάτσει κανείς να το σκεφτεί. Φυσικά,μπορεί να στενεύσει τον κύκλο μας ένα τέτοιο συναίσθημα αποξένωσης,όμως αυτό οφείλεται στην ιδιαιτερότητα μας,η οποία πολλές φορές είναι δίκοπο μαχαίρι. Η σουρεαλιστική πτήση στο σκάφος με τους εξωγήινους μπορεί να τελείωσε απογοητευτικά, αλλά ο Thom κατάφερε να δει πως αυτή η μοναξιά που ένιωσε τον κάνει να νιώθει πιο φυσιολογικός. Ότι είμαστε όλοι μόνοι, αλλά μαζί σε αυτό. Παράδοξο,αλλά αληθινό,και η μπάντα φαίνεται να συμφωνεί,με τις κιθάρες και το μπάσο να πάνε δίπλα-δίπλα στο τελευταίο ρεφρέν,πριν το χάος απομακρυνθεί, τελειώνοντας το κομμάτι όπως ακριβώς ξεκίνησε…
Σε μια δισκογραφία όπως των Radiohead,γεμάτη αξέχαστες στιγμές και κομμάτια που αλλάζουν τους κανόνες τόσο μουσικά,όσο και θεματικά,το OK Computer μπορεί να είναι και η πιο δυνατή από όλες. Και το “Subterranean Homesick Alien” είναι σίγουρα ένα απο τα πιο όμορφα αποσπάσματα,με τον δικό του παράδοξο τρόπο. Μέσα σε (σχεδόν) τεσσερισίμισι λεπτά, το κομμάτι μας προσφέρει την πειραματική μουσική υπόκρουση που χαρακτήριζε καλύτερα εκείνη την περίοδο την μπάντα,μαζί με τις σκληρές αλήθειες που μας χτυπάνε σαν γροθιές στο στομάχι ακόμα και τώρα. Και για αυτό θεωρώ πως είναι ένα κομμάτι άξιο προσοχής,ακόμα και ανάμεσα σε άλλα τόσα που μας έχουν προσφέρει οι Radiohead…