Διγενής ο Αγενής το παιδικό της βιβλίο που απευθύνεται στους προ-έφηβους και της εφήβους
Μέσω της παιδικής λογοτεχνίας αναδεικνύει τις βαθιές μα διαχρονικές φιλοσοφικές αλήθειες
Ένα παιδί ζωηρό, έξυπνο που δεν έχει μάθει να ακούει και να σέβεται, προσβάλλοντας γονείς, αδέρφια, φίλους και συμμαθητές συμμορφώνεται σε μια νύχτα…Πώς; Μα συναντώντας τον φιλόσοφο Διογένη ο οποίος του διαχωρίζει τον ορισμό του κυνικού από αυτόν του αγενή.
Του Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλου
Η Δρ. Όλγα Κούρτογλου με την πρώτη της συγγραφική απόπειρα απευθυνόμενη στα παιδιά κερδίζει τις εντυπώσεις αφού μέσω των διαχρονικών φιλοσοφικών αξιών που αποτελούν τις θεμέλιες λίθους του Πολιτισμού εκπαιδεύει τους πολίτες του αύριο και μάλιστα με τρόπο οικείο και εύκολο.
Σύστημα ηθικών αξιών που πρεσβεύει η φιλοσοφία έρχεται σε επαφή με τα παιδιά μέσω του Διογένη του Αγενή. Πώς προέκυψε η σκέψη αυτή;
«Οι ηθικές αξίες του καθενός κύριε Θεοδωρακοπουλε είναι υποκειμενικές.. Όπως και ηθική η οποία κόβεται και ράβεται στα μέτρα μας.Για αυτό η φιλοσοφία οφείλει να θέτει ορισμένα μέτρα και σταθμά και μέσα σ αυτά να δρα ελεύθερος ο άνθρωπος.
Η φιλοσοφία του Διογένη του κυνικού δεν έχει στόχο να υποβαθμίσει τίποτα και κανένα! Από την άλλη θέτει σε άλλη βάση την εκτίμηση του υλικού πολιτισμού… Αυτό ήθελα να περάσω στα παιδιά.. Και ήθελα επίσης να δω πως το αντιλαμβάνονται».
Ο ρόλος της δασκάλας ήταν αυτός που ενέπνευσε τον μικρό Διογένη να αναζητήσει την γνώση και την αλήθεια; Πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν οι δάσκαλοι στην διαμόρφωση σκέψης αλλά και πνεύματος στα παιδιά;
«Η δασκάλα δεν αποτελεί την αιτία αλλά την αφορμή. Θεωρώ πως εδώ υπάρχει μια αλληλεπίδραση και η δασκάλα εμπνέει τον μαθητή της και ο μαθητής επαναπροσδιορίζει την στάση του με βάση την προτροπή της δασκάλας του. Αλίμονο στον δάσκαλο κύριε Θεοδωρακοπουλε που δεν εμπνέει τον μαθητή του».
Ο Διογένης στη διδασκαλία της φιλοσοφίας του χρησιμοποιεί παραδείγματα με ζώα για να δείξει την ανωτερότητα της φύσης απέναντι στον ανθρώπινο Πολιτισμό. Εσείς συμμερίζεστε αυτή την άποψη;
«Ξέρετε εγώ είμαι μια ιδιάζουσα περίπτωση. Φοβάμαι πολύ τα ζώα… Παιδικές φοβίες… Ωστόσο τα σέβομαι απόλυτα και πιστεύω πολύ στην εκπαιδευτική και συναισθηματική τους συμβολή στην ανάπτυξη του ανθρώπου… Στην συγκεκριμένη περίπτωση ο σκύλος θεωρώ ότι είναι το πλέον συνδεδεμένο ζώο με τον άνθρωπο. Με συγκινεί ιδιαίτερα η σκηνή που ο Οδυσσέας γυρίζει πλέον στην Ιθάκη και ο μόνος που τον αναγνωρίζει είναι ο σκύλος του ο Άργος…».
Όταν ο φιλόσοφος εξηγεί στον μικρό Διογένη τον ορισμό της αγένειας και δίνει το πλαίσιο που κινούνται οι αγενείς άνθρωποι εκείνος σαστίζει. Αλήθεια κα. Κούρτογλου πολλοί ενήλικες σήμερα πως θα αντιδρούσαν αν ο φιλόσοφος τους εξηγούσε πόσο αγενείς είναι;
«Δεν ξέρω πως θα αντιδρούσε ένας από μας εάν ο Διογένης τον χαρακτήριζε αγενή. Το μόνο που ξέρω είναι πως πολλοί ταυτίζουν την αγένεια τους με την ειλικρίνεια προκειμένου να περάσουν αυτό που θέλουν. Σε κάθε περίπτωση η ευγένεια είναι αρετή… Ακόμη και όταν δεν είναι πολύ ειλικρινής. Η ευγένεια οφείλει να είναι στάση ζωής και πρέπει να χαρακτηρίζει το ανθρώπινο είδος. Ανοχή στην αγένεια δείχνουμε μόνο στα άλογα πλάσματα. Κατά τη γνώμη μου πάντα.».
Τελικά ο φιλόσοφος Διογένης είχε δίκιο; Ο ήλιος και η φύση και η ζωή είναι σημαντικότερα από τα υλικά αγαθά;
«Νομίζω πως μετά την περιπέτεια της πανδημίας η οποία μας ταλαιπωρεί ακόμη η απάντηση είναι αυτονόητη. Με σόκαρε η εικόνα της Βενετίας στην οποία είχαν καθαρίσει ακόμη και τα κανάλια. Δείτε τη ζωή μας. Κλεισμένοι στο σπίτι μας έχουμε τα πάντα. Κι όμως μας λείπει η ζωή, η φύση. Τα ταξίδια… Ή εμπειρία αυτή δεν μπορεί να αντικατασταθεί με υλικά αγαθά.
Απαραίτητη βοήθεια στην αντιμετώπιση του φονικού αυτού ιού είναι το οξυγόνο. Μέχρι αυτή την στιγμή ποτέ δεν το εκτιμήσαμε όσο έπρεπε… Συνεπώς ναι η φύση είναι το πολυτιμότερο αγαθό για τον άνθρωπο».
Ο μικρός Διογένης συνειδητοποίησε σε μια δύσκολη στιγμή του το πόσο έχει πληγώσει τους ανθρώπους γύρω του. Τελικά σε αυτές τις στιγμές μικροί-μεγάλοι κάνουμε το μέτρημα;
«Τι με ρωτάτε τώρα; πότε κάνει τον απολογισμό του ο κάθε άνθρωπος; Αυτό δεν είμαι σε θέση να το ξέρω.. Αυτό που πιστεύω είναι πως απολογισμό ζωής πρέπει να κάνουμε σε τακτά διαστήματα για αναβαθμιζόμαστε ως άνθρωποι και να επιτυγχάνουμε υψηλές νοητικές διεργασίες. Έτσι αναπτύσσουμε την ενσυναισθηση και βελτιώνουμε την φύση μας.
Όμως για να συμβούν όλα τα παραπάνω πρέπει να έχουμε καθορίσει το ηθικό φιλοσοφικό μας σύστημα. Να γνωρίζουμε τα όρια μας και τις δυνατότητες βελτίωσης μας.
«Να μάθεις να ακούς και όχι να μιλάς…». Αυτή είναι μια από τις αρχές του Πολιτισμού κα. Κούρτογλου; Από εμπειρία σας λέω πως όσοι δεν μιλάνε για να ακούσουν τους άλλους κωφεύονται από τις αλλεπάλληλες κραυγές αυτών που θέλουν να επιβληθούν…
Κύριε Θεοδωρακοπουλε πολύ φοβουμαι ότι έχετε παρεξήγηση την τοποθέτηση μου. Όταν λέω να μάθεις να ακούς δεν εννοώ να δέχεσαι οδιαμαρτύρητα ότι σου σερβίρουν. Εννοώ πως οφείλουμε να ακούμε προσεκτικά τον συνομιλητή μας πριν πάρουμε τον λόγο εμείς. Είναι η βασική αρχή του διαλόγου και δυστυχώς εμείς οι Έλληνες είμαστε ελάχιστα εκπαιδευμένοι προς αυτό. Δεν δίνουμε χρόνο στον συνομιλητή μας… Βγάζουμε αυθαίρετα συμπεράσματα. Τα ξέρουμε όλα. Αυτό ακριβώς εννοεί ο Διογένης στο συγκεκριμένο απόσπασμα. Ο μικρός Διογένης δεν ακούει τον συνομιλητή του… Τα ξέρει όλα. Και όπου δεν τα βγάζει πέρα χρησιμοποιεί επιχειρήματα που τον κάνουν αγενή.
Ποιες είναι οι διαφορές του κυνισμού από την αγένεια;
Κατά την γνώμη μου τα όρια μεταξύ κυνισμού και αγένειας είναι λεπτά. Για αυτό άλλωστε και το φιλοσοφικό σύστημα του κυνισμού υπήρξε περιορισμένο. Υπήρξε βέβαια και η αφετηρία να δημιουργηθούν ανάλογες μορφές έκφρασης με περιορισμένη πάντα απήχηση… Ξέρετε αυτή η μορφή κόσμοθεωριας είναι πολύ εύκολη για αυτον που την ασκεί και ιδιαίτερα δύσκολη για αυτον που την δέχεται. Δεν γίνεται εύκολα ανεκτή και δημιουργεί αντιπαραθεσεις. Σε γενικές γραμμές θεωρώ πως ταυτίζονται
Τέλος, ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;
Θα ήθελα να παρουσιάσω μια σειρά από τους σημαντικότερους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους σε παιδιά που τώρα έρχονται σε επαφή με την αρχαία ελληνική γραμματεία.
Με ενδιαφέρει πάρα πολύ πως προσλαμβάνουν αυτά τα νοήματα τα παιδιά και σε τι συμπεράσματα οδηγούνται.
Επιπλέον θεωρώ πως τα παιδιά πρέπει να εξοικειώνονται με τις έννοιες αυτές και να εντρυφούν στην αρχαία ελληνική διανόηση».