- Οι μέθοδοι τους – πως λειτουργούν και πως «χτυπάνε»
- Οι συμβουλές του Αντιστρατήγου εα της ΕΛ.ΑΣ Γιώργου Παπαπροδρόμου
Εκτεθειμένοι στις απάτες είναι οι πολίτες οι οποίοι δέχονται «πυρά» από παντού, από την πόρτα τους, το τηλέφωνο τους και από τα mail τους!
Απροστάτευτοι με τα αρπακτικά γύρω τους να σκαρφίζονται συνεχώς τρόπους για να αποσπάσουν χρήματα από τον τραπεζικό τους λογαριασμό ή ακόμη και από τις τσέπες τους.
Του Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλου
Μάλιστα οι δράστες έχουν προχωρήσει τόσο πολύ τις μεθοδολογίες τους που χωρίζουν τον τρόπο που θα διαπράξουν την απάτη αναλόγως την ηλικιακή ομάδα του θύματος. Στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας ποντάρουν στο συναισθηματικό τους πεδίο και ταυτόχρονα στο γεγονός πως δεν μπορούν να αντιδράσουν. Έτσι σκαρφίζονται ιστορίες με τροχαία ατυχήματα με θύματα τα παιδιά τους ή τα εγγόνια τους. Προφασίζονται κάποιον αστυνομικό ή κάποιον ασφαλιστή και ζητούν χρήματα για να μην προχωρήσουν σε μηνύσεις σε βάρος του δικού τους ανθρώπου ή δήθεν παθόντες.
Άλλα σενάρια είναι βλάβες στην παροχή ρεύματος ή νερού και εκεί δεν διστάζουν να χτυπήσουν το κουδούνι να μπουν στα σπίτια και ακινητοποιώντας τους ηλικιωμένους δρουν ανενόχλητοι.
Ασπίδα η εκμάθηση
Μιλώνταςστο Καρφί ο Γιώργου Παπαπροδρόμου, Αντιστρατήγος εα, Δικαστικού Γραφολόγου, Πτυχιούχος Νομικής ΑΠΘ, Ειδικός σε θέματα αντιμετώπισης Εγκλημάτων στον Κυβερνοχώρο (Κυβερνοεγκλημάτων), και πρώην Διευθυντής της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος του Αρχηγείου Ελληνικής Αστυνομίας μιλάει για τις απάτες που έχουν αυξηθεί με γεωμετρική πρόοδο τόσο σε ηλεκτρονικό περιβάλλον όσο και σε φυσικό.
«Η αυξητική τάση της χρήσης του διαδικτύου μετατόπισε σημαντικό μέρος της καθημερινότητας μας από το πραγματικό στο εικονικό περιβάλλον. Ένα περιβάλλον ιδιαίτερα πολύπλοκο και αβέβαιο, αφού απαρτίζεται και επηρεάζεται από πληθώρα παραγόντων όπως οι επιμέρους δείκτες εξέλιξης των τεχνολογιών αλλά και των θεσμικών δεδομένων που συνδέονται με τόπους και χρόνους διαφορετικούς. Οι τεχνολογίες από μόνες τους εξυπηρετούν μεταξύ άλλων και οικονομικούς σκοπούς και στόχους, συνεισφέροντας στην δημιουργία της ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας. Το χαρακτηριστικό αυτό αλλά και την οικονομική σπουδαιότητα των ΤΠΕ και του Διαδικτύου, βρήκαν ως μια «χρυσή ευκαιρία» οι εκφραστές του σοβαρού οργανωμένου εγκλήματος με την διάπραξη ποικιλόμορφων κυβερνοεγκληματων μεταξύ των οποίων σημαντικότατη θέση έχει η κυβερνοαπάτη. Απάτες με θύματα φυσικά πρόσωπα, νομικά πρόσωπα (εταιρείες και οργανισμούς) αποφέρουν τεράστια χρηματικά ποσά στους κυβερνοδράστες που είναι κυρίως μικρές εγκληματικές ομάδες, οι οποίες μελετούν τα κενά και τις χαραμάδες των νομικών συστημάτων όλων των χωρών, επιλέγοντας εκείνες τις χώρες με τις πιο ευάλωτες θεσμικές δομές και υποδομές», αναφέρει χαρακτηριστικά μιλώντας στο Καρφί ο κ. Γιώργος Παπαπροδρόμου. Στην συνέχεια και σε ερώτηση μας πως μπορούν προφυλαχθούν οι πολίτες ο Αντιστρατήγος εα της Ελληνικής Αστυνομίας τονίζει πως μόνο η εκμάθηση των νέων τεχνολογιών αποτελεί το κλειδί της αποφυγής της απάτης. «Πρέπει ως πολίτες του παρόντος και του μέλλοντος να εκπαιδευτούμε στις νέες τεχνολογίες. Να γίνουμε πιο υποψιασμένοι και να μη μοιράζουμε τα προσωπικά μας στοιχεία τόσο εύκολα, όπου μας τα ζητούν. Οι γονείς μπορούν να εκπαιδευτούν μαζί με τα παιδιά τους, ενώ για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας υπάρχουν ειδικές εφαρμογές εκπαίδευσης, μπορούν να μπουν στον gov.gr και να πλοηγηθούν στην Εθνική Ακαδημία Ψηφιακών Ικανοτήτων».
Έχετε μήνυμα (για να σας κλέψουν) στον υπολογιστή σας
Η έξαρση της τεχνολογίας άνοιξε την πόρτα στους hi-tech απατεώνες να έρθουν πιο κοντά σε ανυποψίαστους πολίτες οι οποίοι δεν ξέρουν από πού να προφυλαχθούν. Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία της ΕΛ. ΑΣ σύμφωνα με τα οποία παρατηρείται αλματώδης αύξηση στις απάτες μέσω διαδικτύου. Από το 2019 έως το 2022 οι τελεσθείσες ηλεκτρονικές απάτες αυξήθηκαν κατά 790%, με το ποσοστό αυτό να ανέρχεται σε 52%, εάν η σύγκριση γίνει με το 2021. Τα θύματα των κυβερνοεγκληματιών αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο: Το 2019 η Ελληνική Αστυνομία είχε καταγράψει 619 θύματα, τα οποία διπλασιάστηκαν το 2020, με τον ρυθμό αύξησής τους να είναι αλματώδης τη διετία 2021-2022. Υπήρξαν 5.914 θύματα, αριθμός που είναι μεγαλύτερος κατά 53% και κατά 385% έναντι του 2021. Πόσες από τις περιπτώσεις αυτές εξιχνιάζονται; Το 2021 εξιχνιάστηκαν κατά περίπου δέκα φορές περισσότερες απάτες, σε σχέση με το 2019, δηλαδή 856 υποθέσεις έναντι 90.
Οι περιπτώσεις phishing
Το 2023 παρατηρήθηκε σταθερότητα στις υποθέσεις απάτης μέσω Διαδικτύου (κυρίως περιπτώσεις phishing), με τάσεις «ύφεσης», σύμφωνα με όσα λένε αρμόδιοι αξιωματικοί της ΕΛ.ΑΣ., το φαινόμενο τις τελευταίες ημέρες συνεχίζει να απασχολεί τόσο τους πολίτες όσο και τις Αρχές. Σύμφωνα με πληροφορίες, το 2022 είχαν απασχολήσει τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος περίπου 5.000 υποθέσεις, ωστόσο διευκρινίζεται πως ενδεχομένως μια σπείρα να κρύβεται σε αρκετές ξεχωριστές υποθέσεις, όπως συνέβη στα τέλη Οκτωβρίου με την εξάρθρωση εγκληματικής ομάδας που έκανε τουλάχιστον 400 απάτες.
Πατάνε στις νέες υπηρεσίες
Μια από τις υποθέσεις που απασχόλησε τους τελευταίους μήνες την ΕΛ.ΑΣ ήταν η αποστολή ψευδών μηνυμάτων σε πολίτες, τα οποία προσομοιώνουν αίτημα από την Ενιαία Ψηφιακή Πύλη του Δημοσίου, το gov.gr, που καλούν τους πολίτες να δουν έγγραφο που έχει αναρτηθεί στην προσωπική τους θυρίδα. Επιπροσθέτως στα τέλη Δεκεμβρίου ο ΟΑΣΑ εφιστούσε την προσοχή του επιβατικού κοινού για απόπειρα εξαπάτησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με την παράνομη χρήση της επωνυμίας του Οργανισμού.
Η κατάλληλη προεργασία
Τα άτομα που δραστηριοποιούνται στις ηλεκτρονικές απάτες κάνουν μια προεργασία. Έχουν διαμορφώσει μια ιστοσελίδα που προσομοιάζει με αυτή μιας υπηρεσίας e-banking τράπεζας, ετοιμάζουν το περιεχόμενο των παραπλανητικών μηνυμάτων αλλά και όσα θα λένε στα ανυποψίαστα θύματά τους για να τους αποσπάσουν τις χρήσιμες για αυτούς πληροφορίες. Σε σχέση με το παρελθόν πλέον συνδυάζουν την αποστολή παραπλανητικών μηνυμάτων και τηλεφωνικών επαφών με τα «υποψήφια» θύματά τους. Δηλαδή μέσω χειραγώγησης επιχειρούν να αποσπάσουν κωδικούς που τους είναι απαραίτητοι για να «εισβάλουν» σε τραπεζικούς λογαριασμούς, ενώ φτάνουν στο σημείο να λένε στα υποψήφια θύματά τους να τους δώσουν στοιχεία λογαριασμών με αρκετά χρήματα για να μην υπάρξει εμπλοκή στη συναλλαγή.
Το φαινόμενο deepfake θα έρθει στην Ελλάδα;
Η περίπτωση εξαπάτησης CEO ή CFO (οικονομικός διευθυντής) μεγάλων επιχειρήσεων στο εξωτερικό, όπου κάνοντας χρήση της τεχνητής νοημοσύνης κάποιος μιμείται τη φωνή του επικεφαλής του ομίλου, έχει εμφανιστεί εδώ και μερικά χρόνια, συμπαρασύροντας σε εξαπάτηση ακόμη και έμπειρα στελέχη επιχειρήσεων. Η εντολή αφορά κυρίως τη μεταφορά χρημάτων προκειμένου να υλοποιηθεί άμεσα η προμήθεια εμπορευμάτων ή να υλοποιηθεί μια συμφωνία συγχώνευσης στο εξωτερικό και για την οποία ο επικεφαλής ενημερώνει εμπιστευτικά το στέλεχος της επιχείρησης, υποδεικνύοντάς του να την εκτελέσει άμεσα.
Το φαινόμενο λέγεται deepfake και δεν είναι παρά μια ακόμη μορφή παραπλάνησης προκειμένου να υπεξαιρεθούν ποσά και μάλιστα σημαντικά. Με βάση τις τελευταίες εξελίξεις, εκτός από τη φωνή, η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence -AI) που δίνει αυτή τη δυνατότητα, είναι σε θέση να αναπαράγει και βίντεο, αναπαριστώντας με απόλυτη πιστότητα ότι στην οθόνη μιλάει ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας. Καθώς η AI τείνει να μπει σε κάθε σπίτι, το φαινόμενο αποκτά ανησυχητικές διαστάσεις, επιβεβαιώνοντας ότι θύματα των επιτήδειων, που στόχο έχουν να ξαφρίσουν τραπεζικούς λογαριασμούς ή κάρτες, δεν είναι πλέον συνταξιούχοι ή άνθρωποι μεγάλης ηλικίας, που δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, αλλά και άνθρωποι όλων των ηλικιών και από κάθε επαγγελματική κατηγορία
Η παιδεία και η εκπαίδευση το κλειδί
Ο κ. Γιώργου Παπαπροδρόμου μίλησε για την περίπτωση deepfake που καταγράφηκε στην Κίνα πριν λίγες εβδομάδες στο οποίο έγινε χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Θεωρεί πως δεν θα εμφανιστεί σύντομα στην χώρα μας, αλλά θα πρέπει οι πολίτες να εκπαιδευτούν για να μειωθούν αυτές οι απάτες. Συγκεκριμένα λέει, «Η εποχή της κορύφωσης των τεχνολογικών εξελίξεων έφερε στο προσκήνιο νέες προκλήσεις για τις ανθρώπινες κοινωνίες όπως αυτό της ασφάλειας στον Κυβερνοχώρο (κυβερνοασφάλειας). Ένα νέο κοινό οικοσύστημα όπου συναντιούνται και αναπτύσσονται καθημερινά μικροί και μεγάλοι. Η ασφάλεια ως έννοια συνδέεται πάντοτε με την έννοια του χώρου (είτε είναι φυσικό περιβάλλον είτε είναι ένα τεχνητό-εικονικό περιβάλλον), συνδέεται με κινδύνους και απειλές που αναδύονται κάθε φορά, και ως λέξη αρχίζει και τελειώνει με ένα Α. Από την άλλη η έννοια του Κυβερνοχώρου συνδέεται με την ελληνική λέξη «Κυβερνήτης», δηλαδή καπετάνιος ενός πλεούμενου, στην μεταφορική διάσταση του Κυβερνοχώρου ως μιας θάλασσας λιγότερο ή περισσότερο για τον καθένα γνωστή ή άγνωστη, συνδεόμενη με την λέξη «Κυβερνώ» (κουμαντάρω, στέκομαι και αντιστέκομαι στις προκλήσεις) και ως λέξη τελειώνει σε Ω (δίνοντας την διάσταση της ατομικής και υπαρξιακής μοναδικότητας μας στον χώρο αυτό). Η επαναδιατύπωση της λέξης Κυβερνοασφάλεια με την ΚυβερνΩασφάλεια αποτελεί ένα σκόπιμο γραμματικό και συντακτικό λάθος, που περιέχει μια άλλη αντίληψη.Για να είμαστε λοιπόν καλοί «κυβερνήτες» στον Κυβερνοχώρο απαιτούνται δεξιότητες, με ένα διαρκή ορίζοντα, οι οποίες αποκτούνται στο κάθε άτομο αρχικά στα δύο πρώτα περιβάλλοντα το σπίτι και το σχολείο. Με άλλα λόγια είναι δουλειά των θεσμών που υπηρετούν την παιδεία του κάθε ατόμου, την εκπαίδευση ως κοινωνικό μηχανισμό με επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι το μέσο δηλαδή την τεχνολογία αυτήν καθ’ αυτήν. Ο βαθμός καλύτερης προετοιμασίας του μηχανισμού της παιδείας καθορίζει και το επίπεδο της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και δεν είναι μόνο θέμα τεχνολογικών δεξιοτήτων αλλά μιας σειράς δεξιοτήτων, μεταξύ των οποίων, είναι η συνεργατικότητα, η ανάπτυξη συνεργειών με θετικό πρόσημο για τα άτομα και τις κοινωνίες. Επομένως η αντίληψη ανάπτυξης της συνεργασίας των σχολείων μεταξύ τους, των γονέων μεταξύ τους, των λοιπών κοινωνικών θεσμών αποτελεί ένα πολύ θετικό στοιχείο για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού επιπέδου κυβερνοασφάλειας (αφού η απόλυτη κυβερνοασφάλεια παραμένει μια ουτοπία). Το σύγχρονο σχολείο και οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί και παιδαγωγοί θα πρέπει να επιλέγουν την συνεργασία και την συνεργατικότητα ως ένα καλό πλαίσιο για την εμπέδωση της κυβερνοασφάλειας, επικαιροποιώντας παράλληλα το περιεχόμενο, με την βοήθεια διεπιστημονικών προσεγγίσεων της ακαδημαϊκής κοινότητας. Αντίθετα σήμερα στην ελληνική πραγματικότητα βλέπουμε να κυριαρχεί ένα μοντέλο ατομικότητας (υπό την πίεση γραφειοκρατικών αντιλήψεων με την επίκληση της αξιολόγησης πρακτικές εκπαιδευτικών και υπευθύνων σχολικών μονάδων) αποτελώντας ένα ατυχές παράδειγμα για τα παιδιά μας».
Το θέμα έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα Καρφί στις 13 Απριλίου 2024
